آخرين بار، حدود 3ميليون سال پيش زمين چنين حجمي از دي‌اكسيدكربن را تجربه كرده و حالا به لطف ما، تنها سياره‌اي كه بشر مي‌تواند در آن زندگي كند، دوباره در شرايطي خطرناك قرار گرفته است. چنين حجمي از دي‌اكسيدكربن مي‌تواند درنهايت منجر به اين شود كه دماي هوا به‌صورت ميانگين 2تا 3درجه بالاتر برود. چنين دمايي، مي‌تواند سطح تمام درياها را در سراسر جهان 10تا 20متر بالا ببرد و اين، به‌صورت خلاصه، يعني فاجعه.
صدها ميليون انسان در سواحل سراسر دنيا آواره خواهند شد و اين فقط يكي از پيامدهاي اين حجم از دي‌اكسيدكربن است؛ الگوهاي هواشناسي تغيير خواهند كرد و احتمالا زندگي صدها ميليون نفر ديگر هم به‌صورت جدي در خشكي‌ها تحت‌تأثير شديد قرار خواهد گرفت. نكته دردناك اين است كه اين ما هستيم كه خودمان را در چنين سياهچالي انداخته‌ايم.
در كنار پديده‌هاي طبيعي، بشر يكي از عوامل مهم و اصلي افزايش گازهاي گلخانه‌اي در دنياست. ما با فعاليت‌هايمان، كاري كرده‌ايم كه حجم دي‌اكسيدكربن در جو زمين، 145درصد بيشتر از چيزي باشد كه قبل از صنعتي‌شدن جهان در سال 1750 گزارش شده بود. تنها راه نجات ما از دست خودمان، اصلاح رفتارهايمان است. يكي از راهكارهاي اصلي براي جلوگيري ازتوليد گازهاي گلخانه‌اي، اصلاح الگوهاي حمل‌ونقل است؛ به‌خصوص در شهرهاي بزرگ، بايد تغييراتي بنيادين ايجاد كنيم؛ از عبور از سوخت‌هاي فسيلي گرفته تا متقاعد كردن شهروندان براي استفاده از سيستم حمل‌ونقل عمومي؛ اينها راه‌هايي است كه شهرهاي مختلف و بزرگ دنيا در حال تجربه آن هستند.
پيدا كردن كسي كه معتقد نباشد حمل‌ونقل در شهرهاي بزرگ چند ميليون‌نفري يكي از عوامل اصلي توليد گازهاي گلخانه‌اي است، عملا سخت است. با اين حال، شايد امروزه روش‌هاي قديمي چندان كارايي نداشته باشند. بايد قوانين، سختگيرانه‌تر شوند و در همان حال، روش‌هاي ابتكاري و جديدي براي ايجاد تحولات به‌كار گرفته شوند. بشر، ناگزير به تغيير در سبك زندگي‌اش است چون سياره ديگري براي زندگي ندارد.
- تخفيف صبحگاهي براي مسافران سحرخيز
شلوغي اول وقت در سنگاپور، با هر چيزي كه تصور مي‌كنيد، تفاوت دارد. يكي از متراكم‌ترين شهرهاي گران دنيا، مدت‌هاست كه با حمله مسافران به ام‌آر‌تي (سيستم حمل‌ونقل سريع عمومي كه شبيه شبه قطارهاي شهري روزميني است) در ساعت اوليه صبحگاه مواجه است و روش‌هاي متفاوتي را هم براي كاهش حجم مسافران امتحان كرده است. يكي از راهكارهاي خاص آنها براي مسافراني كه معمولا از خارج از شهر به سنگاپور مي‌آيند، رايگان‌كردن اين سفرها با شرايط خاص بود كه حالا با تخفيف 50درصدي به جاي سفر رايگان جايگزين شده است. در سيستم قبلي، مسافران مي‌توانستند به‌صورت رايگان از ام‌آر‌تي استفاده كنند، با اين شرط كه تنها در 18ايستگاه منتخب، از قطار پياده شوند. با اين حال، مسئولان شهري، اين سيستم را كنار گذاشته‌اند و سيستم تخفيف را جايگزين آن كرده‌اند.
در اين طرح جديد، مسافراني كه پيش از ساعت 7:45 صبح از ام‌آر‌تي استفاده كنند، 50درصد تخفيف مي‌گيرند اما در مقابل، مي‌توانند در هر ايستگاهي كه مي‌خواهند از قطار پياده شوند. هدف اين طرح اين است كه حجم مسافران را در ساعات شلوغي صبح، كاهش دهد و اوج تراكم مسافران را در بازه بزرگ‌تري سرشكن كند.
- آيا حمل‌ونقل رايگان مي‌تواند مشكل ترافيك را حل كند؟
رايگان كردن سيستم حمل‌ونقل عمومي شهر با هدف كاهش ترافيك، تجربه‌اي است كه موافقان و مخالفان زيادي دارد. با اين حال تالين، مركز استوني، به‌عنوان نخستين پايتخت اروپايي، در پي برگزاري يك رفراندوم در همين باره، از سال 2013 اين كار را شروع كرد. اين كار، از نظر مالي، تجربه‌اي استثنايي براي اين شهر نيم ميليون نفري بوده و براساس اعلام شهرداري، سالانه 20ميليون يورو درآمد داشته است. براي استفاده از اتوبوس‌ها، ترامواها و قطارها، مردم بايد با پرداخت تنها 2يورو نامشان را در يك سامانه، ثبت و يك كارت سبز دريافت كنند. با اين كار، ماليات هزار يورو از درآمد آنها در انتهاي هر سال، به‌حساب شهرداري واريز مي‌شود.
چنين درآمدي، به طور‌منطقي بايد خرج زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل عمومي در تالين شود اما دولت و شهرداري، نگاه متفاوتي به اين درآمد نسبتا هنگفت دارند. شهرداري كه اين ايده را اجرا و پياده كرد، بعدها به‌خاطر فساد، معلق شد و حالا سخنگوي اين پروژه مي‌گويد كه اين طرح بيشتر از اينكه راهي براي كاهش فشار از خيابان‌ها و جيب مردم باشد، راهكاري پوپوليستي براي بالا بردن محبوبيت شهردار بوده است.
مسئولان شهر، وقتي كه مي‌خواستند اين پروژه را پياده كنند، مشكلات زيادي داشتند كه بزرگ‌ترين آنها، پيدا كردن يك الگوي پيشين بود. شهر هاسلت در بلژيك، قبلا اين كار را كرده بود اما مسئولان آن بعد از 16سال، وقتي كه شرايط از نظر مالي بي‌ثبات شد، مجبور شدند دوباره براي استفاده از سيستم حمل‌ونقل عمومي هزينه‌هايي درنظر بگيرند.
با وجود اين، طي 3 سال، پروژه تالين، الگوي مناسبي براي شهرهايي در نقاط مختلف دنيا شد؛ چنگ‌دو ـ خانه 14ميليون چيني‌ـ درخواست كرد از اين طرح الگوبرداري كند تا وضعيت ترافيكي آشفته‌اش را سامان بدهد. بخارست، پايتخت روماني هم اعلام كرد كه مي‌خواهد پروژه مشابهي را پياده كند.
تالين چندان بزرگ و پرجمعيت نيست و بيشتر سفرهاي شهري در آن، بيشتر از 15دقيقه طول نمي‌كشند. رفتارهاي ترافيكي شهروندان خودروسوار، كاملا صبورانه و قانون‌مدارانه است و ترامواها و قطارها، تميز و سروقت هستند. 90درصد مردم، در رفراندوم رايگان‌شدن سيستم حمل‌ونقل عمومي، به آن رأي موافق داده بودند. با اين حال، همه‌‌چيز آنطور كه به‌نظر مي‌رسد نيست. در زماني كه اين طرح پياده شد، گروهي از محققان دانشگاه فناوري دلفت در هلند، تحقيقات مفصلي روي آن انجام دادند. محققان دريافتند كه استفاده از سيستم حمل‌ونقل عمومي به جاي خودروهاي شخصي، 8درصد بيشتر شده است اما در همان دوره زماني، ميانگين سفرهاي شهري با خودروهاي شخصي 31درصد رشد داشته كه اين يعني، ماشين‌ها در خيابان‌ها بيشتر شده‌اند.
در آن زمان، اين تيم تحقيقاتي، به اين موضوع اشاره كرد كه اين افزايش سفر با خودروهاي شخصي، بخشي از عادات شهروندان براي خريد و تفريح با ماشين است و پيشنهاد داد اگر هزينه استفاده از خودروهاي شخصي از طريق راهكارهايي مانند بالابردن هزينه‌هاي پاركينگ و ماليات بالا برود، استفاده از خودروهاي شخصي كاهش خواهد يافت. راهكار ديگر، گسترش دوچرخه‌سواري بين شهروندان است. براساس آمار يك سال گذشته، تنها يك‌درصد شهروندان در تالين از دوچرخه استفاده مي‌كنند كه اين يعني، عملا دوچرخه سهمي از حمل‌ونقل در اين شهر ندارد.
رايگان كردن حمل و نقل عمومي، با اينكه بسيار ابتكاري و كارآمد به‌نظر مي‌رسد، ايرادهايي هم دارد. يكي، ايجاد نارضايتي‌ها بين مسافراني است كه به تالين مي‌آيند و مجبورند برخلاف ساكنان شهر، براي استفاده از سيستم حمل‌ونقل عمومي پول بپردازند. اين كار، درنهايت به نوعي نارضايتي عمومي مي‌انجامد. نكته ديگر، توريست‌ها هستند؛ برخلاف ساكنان شهر، توريست‌هاي نسبتا زياد شهر، همچنان از اتوبوس‌ها و تاكسي‌ها و اخيرا از اوبر (سيستم تاكسيراني آنلاين كه در سراسر دنيا فعاليت مي‌كند) استفاده مي‌كنند و اين در تقابل با هدفي است كه سيستم حمل‌ونقل رايگان براساس آن راه‌اندازي شده است. با اين حال، بزرگ‌ترين ريسكي كه اين پروژه دارد، كاهش سرمايه‌گذاري در بخش حمل‌ونقل عمومي است. اگر شرايط اقتصادي وخيم شود، نخستين جايي كه بودجه عمومي كاهش خواهد يافت يا قطع خواهد شد، بخش حمل‌ونقل عمومي خواهد بود.
مسئله ديگر، كاهش ثبت‌نام‌كنندگان جديد است. در سال‌هاي اول، حتي سالانه 10هزار استفاده‌كننده جديد در سيستم ثبت‌نام مي‌كردند و اين يعني درآمد شهرداري از اين بخش افزايش زيادي داشت اما در سال‌هاي بعد، تعداد كاربران جديد اين سيستم به 4هزار و حتي 3هزار نفر هم كاهش پيدا كرد.
- پناه به خودروهاي برقي از پكن تا استانبول
يكي از روش‌هاي امتحان پس‌داده و كارآمد براي مقابله با آلودگي شهرها، برقي‌كردن سيستم‌هاي حمل‌ونقل عمومي است. مدت‌هاي بسيار زيادي از شروع اين كار در شهرهاي بزرگ دنيا گذشته است اما همچنان، اين خودروهاي بنزيني و ديزلي هستند كه در شلوغ‌ترين خيابان‌هاي دنيا حكمراني مي‌كنند. با اين حال، روندي كه مدت‌هاست شروع شده، همچنان ادامه دارد و روز به روز، شهرهاي بزرگ بيشتري به سراغ خودروهاي عمومي برقي مي‌روند. در آخرين نمونه، پكن و استانبول، كلانشهرهاي شرق آسيا و اروپا به اين راهكار متوسل شده‌اند. پكن، كه به واسطه آلودگي غيرقابل تحمل و كشنده‌اش يكي از ترسناك‌ترين شهرهاي جهان از اين منظر به شمار مي‌رود، الكتريسيته را در اتوبوس‌هاي شهري خود به‌كار گرفته و استانبول هم براي شروع، سراغ برقي‌كردن تاكسي‌ها رفته است.
در استانبول، حدود يك‌ماه پيش، بزرگ‌ترين شركت تاكسيراني شهر از خودروهاي الكتريكي خود رونمايي كرد. اين شركت، در مراسم رونمايي از خودروهاي جديد خود اعلام كرد كه تا ماه ژانويه، حدود 200تاكسي برقي در شلوغ‌ترين شهر تركيه مشغول به‌كار خواهند شد. البته استانبول در آغاز راه قرار دارد و هنوز استفاده از تاكسي‌هاي برقي، به بخشي از زندگي روزمره شهري تبديل نشده است. حتي همين طرح هم براي شروع، كمي متفاوت است. براساس اعلام مقامات شركت تاكسيراني، استفاده از اين تاكسي‌ها، 15درصد گران‌تر از تاكسي‌هاي بنزيني براي مسافران تمام خواهد شد. با اين حال، اين تمام تفاوت اين تاكسي‌ها با تاكسي‌هاي معمولي شهر نيست و قانون در مواردي به نفع آنهاست. اين تاكسي‌هاي برقي فيروزه‌اي، اجازه دارند در تمامي مناطق شهر تردد كنند و به مسافران سرويس بدهند. همين حالا، در برخي مناطق استانبول، تاكسي‌هاي زرد سنتي اجازه تردد ندارند و به جاي آنها، تاكسي‌هاي قرمز فعاليت مي‌كنند.
مقامات شهري در پكن هم همچون استانبول، حساب زيادي روي خودروهاي عمومي برقي باز كرده‌اند و مي‌خواهند با استفاده از آنها، به جنگ آلودگي هوا بروند. انتهاي ماه اكتبر، شهرداري پايتخت چين، 10اتوبوس برقي را روانه خيابان‌هاي شهر كرد. اين اتوبوس‌ها، 18متر طول دارند و با توجه به عرض راهروها، ظرفيت زيادي هم دارند. اين اتوبوس‌هاي برقي تنها 15دقيقه زمان براي شارژ كامل نياز دارند و مي‌توانند با سرعت 130كيلومتر حركت كنند. به‌كارگيري رسمي اين 10 اتوبوس، آغاز راهي طولاني براي شهرداري پكن است. قرار است تا پايان سال‌جاري ميلادي، 4هزار و 500اتوبوس‌برقي در خيابان‌هاي پكن تردد كنند. چين، آلوده‌ترين شهرهاي دنيا را در خود جاي داده است و آلودگي هوا، مسئول 30درصد مرگ‌ومير سالانه در اين كشور است. هم‌اكنون، تنها 152هزار و 500خودروي برقي در اين شهر تردد مي‌كنند.
- ماليات آلايندگي
لندن، يكي از شهرهاي پيشرو در مبارزه با آلودگي هواست و طرح ال‌اي‌زد (منطقه كم انتشار LEZ) يكي از ابتكارات اين شهر براي مقابله با آلودگي هواست. با اين حال، اين طرح‌ها فايده نداشته و يكي از بزرگ‌ترين شهرهاي دنيا، به‌دنبال نوآوري‌هاي جديد براي مقابله با آلودگي هوا بوده است. آخرين طرح ابتكاري لندن براي مقابله با آلودگي هوا، بستن عوارض به‌خودروهاي قديمي و بالابردن عواض خودروهاي ديزلي است.
همين حالا رانندگان براي ورود به مناطق تجاري شهر و همينطور بخش‌هايي از غرب لندن، بايد 11.50پوند (15دلار) عوارض ورودي بدهند. با اين حال، رانندگان ماشين‌هاي بنزيني و ديزلي كه خودرويشان را قبل از سال 2006ثبت كرده‌اند، بايد 10پوند اضافه هم بپردازند.
البته تنها لندن نيست كه به فكر بستن عوارض بيشتر براي خودروهاي قديمي افتاده است. پس از آنكه در سال 2015 مشخص شد كه شركت فولكس واگن در اعلام آلايندگي خودروهايش دروغ گفته است، شهرهاي بزرگ ديگري مانند پاريس، آتن و مادريد هم اعلام كردند كه برنامه‌هاي خاصي براي خودروهاي ديزلي دارند. برنامه‌هاي آنها ممنوعيت تردد، جريمه و محدوديت‌هاي تازه است.عوارض جديد در لندن مي‌تواند مردم را به استفاده از مدل‌هاي جديد‌تري كه دوستدار محيط‌زيست هستند ،ترغيب كند.
صادق‌خان، شهردار لندن هم اميدوار است كه قانون جديد براي كاهش ميزان سموم موجود در هواي لندن- كه به آن تي‌شارژ گفته مي‌شود- سالانه جان هزاران نفر را نجات دهد؛ «هوا بد است اما نكته مهم‌تر اين است كه كشنده هم هست. در لندن، كودكاني هستند كه ريه‌هايشان كاملا رشد نكرده است. ما همينطور بزرگسالاني داريم كه كيفيت بد هوا، بيماري‌هاي متنوعي را به آنها تحميل كرده است؛ از آسم و زوال عقل گرفته تا حملات قلبي.»
دفتر شهردار لندن اعلام كرده است كه اين قانون، ماهانه شامل 34هزار ماشين جديد خواهد شد. البته اين بخش كوچكي از 535هزار ماشيني است كه در اين مناطق تردد مي‌كنند. با اين حال اين قانون جديد، راه را براي اعمال سختگيري‌هاي جديد‌تر هموار مي‌كند. يكي از اين طرح‌هاي جديد، يو‌ال‌اي‌زد (طرح بسيار كم انتشار ULEZ) است كه قرار است از سال 2020 اعمال شود.
با اينكه تي‌شارژ، هم ماشين‌هاي قديمي و هم ماشين‌هاي ديزلي را هدف قرار گرفته اما تمركز مسئولان شهري بيشتر روي خودروهاي ديزلي است. در سراسر اروپا، استفاده از خودروهاي ديزيلي هدف قرار گرفته شده است و دولت انگليس قصد دارد از سال 2040 فروش اين خودروها را ممنوع كند.
نظر شما